داستان باربد رامشگر
باربد یکی از نامورترین هنرمندان ایران است که به شهرتی افسانه ای دست یافته اند و در متون حماسی وغنایی ایران با جلوه هایی خاص مطرح شده است. داستان باربد در همه جا در آمیخته با نمادهای خاصی است که استقامت و پایگاههای مردمی هنرمند را به تماشا می گذارد و عشق و مهربانی و عاطفت انسانی را در هنر و زندگی مورد تاکید قرار می دهد.
حکیم ابوالقاسم فردوسی داستان جلوه گری او را در بيست و هشتمين سال پادشاهي خسرو پرويز چنین بازگو می کند:
همي هر زمان شاه برتر گذشت چو شد سال شاهيش بر بيست و هشت
كسي را نبد بر درش كار بد ز در گاهش آگاه شد باربد
بدو گفت هر كس كه شاه جهان گزيدست رامشگران از مهان
كه گر با تو او را برابر كنند ترا بر سر گش افسر كنند
(سرگش ، سرکش یا سرکیس رئیس رامشگران مجالس خصوصی خسرو پرویز)
چو بشنيد مرد آن بجوشيد آز اگر چه نبودش بچيزي نياز
ز كشور بشد تا بدرگاه شاه همي كرد رامشگران را نگاه
چو بشنيد سرگش دلش تيره گشت بزخم سرود اندرون خيره گشت
بيامد به نزديك سالار بار درم كرد و دينار چندي نثار
بدو گفت رامشگري بر درست كه از من بسال و هنر برترست
نبايد كه در پيش خسرو شود كه ما كهنه گشتيم و او نو شود
ز سرگش چو بشنيد دربان شاه ز رامشگر ساده بربست راه
چو رفتي به نزديك او باربد همش كار بد بد همش بار بد
نه دادي ورا بار سالار بار نه نيزش بدي مردمي خواستار
چو نوميد برگشت از آن بارگاه ابا بربط آمد سوي باغ شاه
كجا باغبان بود مردوي نام شد از ديدنش باربد شادكام
بدان باغ رفتي به نوروز شاه دو هفته ببودي بدان جشنگاه
سبك باربد نزد مردوي شد هم آن روز با مرد همبوي شد
چنين گفت با باغبان باربد كه گويي تو جاني و من كالبد
كنون آرزو خواهم از تو يكي كه آن هست نزد تو سخت اندكي
چو آيد بدين باغ شاه جهان مرا راه ده تا ببينم نهان
كه تا چون بود شاه را جشنگاه ببينم نهفتي يكي روي شاه
بدو گفت مردوي ايدون كنم ز مهر تو انديشه بيرون كنم
چو خسرو همي خواست كايد بباغ دل ميزبان شد چو روشن چراغ
بر باربد شد بگفت آنكه شاه همي رفت خواهد بدين جشنگاه
همه جامه ها باربد سبز كرد همان بربط و رود ننگ و نبرد
بشد تا بجايي كه خسرو شدي بهاران نشستنگهش نو شدي
يكي سرو بد سبز و برگش گشن برو شاخ چون رزمگاه پشن
بر آن سرو شد بربط اندر كنار نهاني همي بود تا شهر يار
از ايوان بر آمد بدان جشنگاه بياراست پاليزبان جاي شاه
بيامد پريچهره مي گسار يك جام بر كف بر شهريار
جهاندار بستد ز كودك نبيد بلور از مي سرخ بد ناپديد
بدانگه كه خورشيد برگشت زرد همي بود تا گشت شب لاژورد
زننده بدان سرو برداشت رود هم آن ساخته پهلواني درود
يكي نغز دستان بزد بر درخت كز آن خيره شد مرد بيدار بخت
سرودي به آواز خوش بركشيد كه كنون تو خوانيش داد آفريد
بماندند يك مجلس اندر شگفت همي هر كسي راي ديگر گرفت
از آن زخمه سر گش چو بيهوش گشت بدانست كان كيست خاموش گشت
كه چون باربد كس چنان زخم رود نداند نه آن پهلواني سرود
بدان نامداران بفرمود شاه كه جوئيد سر تا سر اين جشنگاه
فراوان بجستند و بار آمدند به نزديك خسرو فراز آمدند
جهانديده سرگش سخن برگرفت كه از بخت شاه اين نباشد شگفت
كه گردد گل و سرو رامشگرش كه جاويد بادا سر و افسرش
بياورد جامي دگر مي گسار چو از خوبرخ بستد اين شهريار
زننده دگر گون بياراست رود بر آورد ناگاه ديگر سرود
كه پيكار گردش همي خواندند همي نام از آواز او راندند
چنين رامشي گفت و خسرو شنيد به آواز او جام مي در كشيد
بفرمود كين را بجاي آوريد همه باغ يكسر بپاي آوريد
بجستند بسيار هر سوي باغ ببردند زير درختان چراغ
نديدند چيزي جز از بيد و سرو خرامان بزير گل اندر تذرو
شهنشاه پس جام ديگر بخواست بر آواز آن سر بر آورد راست
بر آمد دگر باره آواز رود دگر گونه تر ساخت بانگ سرود
همان سبز در سبز خواني كنون برين گونه سازند مكر و فسون
چو بشنيد پرويز بر پاي خاست يكي جامه گلشن آراي خواست
كه بود اندرين جام يكمن نبيد بيك دم مي روشن اندر كشيد
چنين گفت كين گر فرشته بدي ز مشك و عنبر سرشته بدي
و گر ديو بودي نگفتي سرود همان نيز نشناختي زخم رود
بجوئيد در باغ تا اين كجاست همه باغ و گلشن چپ و دست راست
دهان و برش پر ز گوهر كنم برين رود سازانش مهتر كنم
چو بشند رامشگر آواز اوي همان خوب گفتار دمساز اوي
فرود آمد از شاخ سرو سهي همي رفت با رامش و فرهي
بيامد بماليد بر خاك روي بدو گفت خسرو چه مردي بگوي
چنين گفت شاها يكي بنده ام به آواز تو در جهان زنده ام
سراسر بگفت آنچه رفت از بنه كه بود اندر آن يكدل و يك تنه
بديدار او شاد شد شهريار بسان گلستان به ماه بهار
به سرگش چنين گفت كاي بد هنر تو چون حنظلي باربد چو شكر
چرا دور كردي تو او را ز من دريغ آمدت رود ازين انجمن
بر آواز او شاد مي بركشيد همان جام ياقوت بر سر كشيد
بدين گونه تا سر سوي خواب كرد دهانش پر از در خوشاب كرد
بشد باربد شاه رامشگران يكي نامداري شد از مهتران
سر آمد كنون قصه باربد مبادا كه باشد ترا كار بد
باربد هنرمندی مبارز بود که از دیار جهرم فارس راه درازی را تا بارگاه پرویز ساسانی پیمود تا هنر اصیل را به گوش اوج نشینانی برساند که مجذوب بخشی از هنر بی بنیاد و ریاکارانه سر کش ها و نکیساهایی بودند که به سالوس در صدد حفظ موقعیت هنری خود بودند و اصالت هنر باربد را باور نداشتند. باربد نیز می خواست تا به اتکای هنر صادق و خلاق خویش آنان را به زانو در آورد. بنابراین صدای او باغ شب را سرشار می کند و موج زیبایی و تلالو هنر وی شب را نور باران می سازد و آنان که ندیمان خلوت شاهی بودند و هر یک خود بندگان خاص زرین کمر داشتند متواضعانه چراغ به دست می گیرند و در ظلمت و سکوت به دنبال این آسمانی سبز می گردند و مولوی وار انسانی را می جویند که با آن همه هنر در عالم خاکی به دست نمی آید.
از این جا بود که باربد همه بزم نشینان را فرودست خویش می سازد و با نغمه و نوای خود آنان را مجذوب می کند و هنر ریایی می شکند و سر گش مغضوب و مطرود می شود. هنر مند اصیل مجال خودنمایی می یابد و با جلوه خویش جاودانه در دلهای می ماند و سرود های باربد به سرود روز ها و هفته ها و ماهها و سال ایرانیان بدل می شود.باربد از گمنامی به نام می رسد و اگر چه از فراز درختان به فرود بزم تغییر جایگاه می دهد اما هنر وی به خواص محدود نمی ماند و سرودهای سبز در سبز،پیکار کرد،یزدان آفرید و لحن های سی گانه وی به میان مردم راه می یابد و به هنر ملی آنان تبدیل می گردد و اگرچه خسرو پرویز او را شاه رامشگران می سازد اما باربد سلطان قلبها می شود و به جاودانگی می پیوندد.
باربد با دل و احساس و هنر خویش زندگی می کند و به همین دلیل در دربار نمی ماند. طبع او با درباریان ریاکار که هنر ریایی را می خواهند و می پسندند سازگار نیست. او دربار خسرو پرویز را رها می کند و به دیار خویش باز می گردد.
سرانجام باربد از زبان حکیم ابوالقاسم فردوسی و سی لحن باربد از زبان حکیم نظامی گنجوی در مقاله های بعد ذکر خواهد شد.
